Rynek ukraiński

Wstępne szacunki SSSU (State Statistics Service of Ukraine) wskazują, że w 2013 roku gospodarka Ukrainy znajdowała się w stagnacji (dynamika PKB 0,0% r/r). W pierwszych trzech kwartałach PKB obniżał się przeciętnie o 1,2% r/r i jedynie ostatni kwartał roku był pod tym względem nieco lepszy, co wynikało jednak w dużej mierze z efektów bazy. Przyczynami stagnacji aktywności gospodarczej w 2013 roku były:

  • niska dynamika popytu na główne towary eksportowe Ukrainy, przy utrzymaniu zbyt silnego kursu hrywny prowadzącego do wzrostu deficytu oraz
  • spadek popytu inwestycyjnego,
  • wyhamowanie popytu konsumpcyjnego (obniżenie tempa wzrostu płac realnych).

Przez większą część roku NBU powstrzymywał osłabienie kursu hrywny wykorzystując rezerwy walutowe do pokrywania niedoboru w finansowaniu deficytu rachunku obrotów bieżących. Relatywnej stabilizacji sytuacji na rynku walutowym w pierwszych trzech kwartałach roku sprzyjał niski popyt gospodarstw domowych na waluty obce oraz skrajnie ekspansywna polityka pieniężna głównych banków centralnych, stymulująca napływ kapitału do gospodarek wschodzących. W 2013 roku NBU aktywnie wspierał płynność w sektorze bankowym poprzez zakupy obligacji skarbowych. Płynność sektora bankowego była również wspierana przez napływ do systemu depozytów nominowanych w UAH przy niskiej akcji kredytowej. W ostatnich miesiącach 2013 roku sytuacja na rynkach finansowych uległa znaczącemu pogorszeniu. Dostęp do finansowania zagranicznego zmniejszył się ze względu na nasilanie się oczekiwań na zmniejszenie ekspansywności polityki pieniężnej Fed. Destabilizacja sytuacji politycznej w końcu roku przyczyniła się do wzrostu popytu na waluty obce pociągając za sobą znaczne osłabienie kursu UAH/USD na rynku międzybankowym – do poziomu 8,24 wobec oficjalnego kursu NBU na poziomie 7,99.

Zgodnie z danymi NBU, liczba banków prowadzących działalność operacyjną na Ukrainie wzrosła w 2013 roku i na koniec grudnia wyniosła 180 wobec 176 na koniec 2012. W 2013 roku wyraźnie obniżył się udział kapitału zagranicznego w ogóle kapitału sektora bankowego na Ukrainie i na koniec grudnia ukształtował się na poziomie 34,0% wobec 39,5% na koniec 2012 roku.

Wartość aktywów ogółem w ukraińskim sektorze bankowym w 2013 roku rosła i na koniec grudnia wyniosła 1 278 mld UAH (wzrost o 150,7 mld UAH wobec końca 2012 roku). Wzrost wartości aktywów był związany ze zwiększeniem się wartości portfela kredytów, które wyniosło 94,2 mld UAH. Przyrost portfela kredytów był natomiast wynikiem zwiększenia zadłużenia przedsiębiorstw (zarówno finansowych, jak i niefinansowych) o łączną kwotę 89,6 mld UAH na koniec grudnia 2013 roku w stosunku do końca 2012 roku. W tym samym okresie zobowiązania sektora gospodarstw domowych wobec banków zwiększyły się o 5,9 mld UAH. Łączna wartość portfela kredytów w ukraińskim sektorze bankowym na koniec 2013 roku wyniosła 913,2 mld UAH, z czego 910,8 mld UAH stanowiły kredyty dla rezydentów. Ze względu na obowiązujące ograniczenia regulacyjne, akcja kredytowa w 2013 roku koncentrowała się w segmencie kredytów w walucie krajowej (na koniec grudnia 2013 roku nastąpił wzrost wartości zadłużenia o 16,9% w stosunku do końca 2012 roku), przy znacznie mniejszym wzroście zadłużenia wszystkich sektorów z tytułu kredytów walutowych (+2,8% w tym samym okresie). Spadek wartości kredytów długoterminowych (obniżenie wartości należności banków powyżej 5 lat w 2013 roku o 1,4% wobec grudnia 2012) sugeruje przy tym, że za różnicę między dynamiką kredytów walutowych i nominowanych w UAH odpowiadały w dużej mierze spłaty wcześniej zaciągniętych kredytów hipotecznych.

Baza depozytowa sektora bankowego na Ukrainie wzrosła w 2013 roku o 98,5 mld UAH (do 701,6 mld UAH). Za wzrost depozytów odpowiadały przede wszystkim depozyty gospodarstw domowych (+72,7 mld UAH w stosunku do grudnia 2012 roku). Znacznie mniejszy wzrost dotyczył depozytów od przedsiębiorstw niefinansowych (+21,8 mld UAH) i finansowych (+5,3 mld UAH). Cały wzrost bazy depozytowej odbył się za pośrednictwem wzrostu wartości depozytów nominowanych w UAH (+101,5 mld UAH na koniec grudnia wobec grudnia 2012 roku), przy spadku depozytów walutowych (-3,9 mld UAH). Do takich zmian przyczynił się przede wszystkim bardzo wysoki napływ depozytów w walucie krajowej od gospodarstw domowych (+71,1 mld UAH), co było konsekwencją zmniejszenia oczekiwań dewaluacyjnych w pierwszej części roku, wysokiej różnicy w oprocentowaniu depozytów nominowanych w UAH wobec depozytów walutowych i niepewności wokół możliwości nałożenia podatku od obrotu walutami przez osoby fizyczne.

Przyspieszenie wzrostu bazy depozytowej wobec dynamiki akcji kredytowej przyczyniło się do dalszej poprawy wskaźnika K/D, który na koniec grudnia 2013 roku ukształtował się na poziomie 130% wobec 136% w grudniu 2012 roku. Spadł również udział należności walutowych w strukturze portfela kredytów (do 34% na koniec grudnia 2013roku z 37% w grudniu 2012 roku).